غروب‎های زعفرانی

امروز نشسته‌ام پای لپ‌تاپ و دارم طرز پخت بوقلمون را برای مامان پیدا می‌کنم چون تا به حال گوشت بوقلمون درست نکرده است و ما هم نخورده‌ایم جایی و بلد هم نیستیم. فرکانس رادیو را گذاشته‌ام روی رادیو فرهنگ و به برنامه‌ی بزرگداشت هوشنگ ابتهاج گوش می‌دهم و حسین قوامی به گونه‌ای رشک‌برانگیز می‌خواند "تو ای پری کجایی؟ که رخ نمی‌نمایی..."، همزمان دارم هزینه‌ی اولیه برای قدم گذاشتن در کاری که بهش علاقه دارم را برآورد می‌کنم و مثل همیشه توی سرم هزار تا فکر است و توی دلم کمی شوق، کمی خستگی، کمی امید و مقدار زیادی دلتنگی.

به طعم بستنی زعفرانی‎های بعدازظهرهای کشدارِ تابستان پارسال فکر می‌کنم که مهمان رییس بودیم و با همکارها گپ می‌زدیم و می‌خوردیم. دلم می‌خواهد به تابستان گذشته و شغل قبلی برگردم؟ ته دلم رضایت به برگشتن ندارد. دلم می‌خواهد توی مسیری که دوستش دارم جلو بروم، حتی به اندازه‌ی نیم قدم. اگر لازم باشد یک بستنی زعفرانی هم می‌خرم؛ مهمانِ خودم.

با طعم هویج و گردو

امروز می‌شود یک سال. یک سال که به رفاقت‌مان بله گفته‌ایم که حالا حالاها ادامه پیدا کند، قوام بیاید و این مسیر را پا به پای هم تا آخر قدم بزنیم و غم کم و یا زیاد بودنش را نخوریم، به جایش هروقت زندگی سخت گرفت، بستنی بخریم و لیس بزنیم و یادمان بیاید سختی‌های زندگی هم مثل خوشی‌هایش زیاد ماندگار نیستند.

امروز باهم اولین کیک زندگی مشترک را درست کردیم. خوش گذشت. کیک طفلکی آنقدر پف کرد که از قالب ریخت بیرون و فرم کیک بهم خورد. اشکالی ندارد. ما هنوز خیلی کیک‌ها باید بپزیم، خیلی مسیرهای نرفته را تجربه کنیم، هنوز باید خیلی دانه بکاریم و سر از خاک بیرون آوردنش را باهم جشن بگیریم.

خداحافظی طولانی

چه کسی باورش می‌شود از آخرین دیدارمان روی سنگ سرد غسالخانه سه سال گذشته است؟ ظهر دلگیرِ ششم اردی‎بهشت سه سال پیش بود، مگر نه؟ هنوز هم گمان می‌کنم بی‎خداحافظی رفتنت حق ما نبود، باید یک روز اجازه‌ات را از خدا بگیریم، حتی برای ساعتی؛ آنوقت دست می‌اندازیم گردن هم و یک دل سیر خداحافظی می‌کنیم، شاید کمی درد عمیقِ ناگهانی پر کشیدنت، آرام بگیرد.

روزمرگی‎های یک شهروند کاملا معمولی

سال‌ها در خیالم از کارمند بودن و پشتِ میز نشستن فرار کردم و حالا که مدتی‎ست باهاش سازش پیدا کرده‌ام، رخوت و خستگی و یکجانشینی‌اش را پذیرفته‌ام. شاید چند ماهِ دیگر پا پس بکشم و بگویم من آدمِ هشت ساعت پشت میز نشستن و اینگونه فرسوده شدن نیستم اما لااقل در تمام روزهایی که قرار است شاغل و کارمند باشم، سعی می‌کنم با خودم و خستگی‎هایم کنار بیایم و بابت کاری که انتخاب خودم بوده است‌، بی رغبت و بی‌اشتیاق نباشم، نِق نزنم و دردِ شانه‌ام وقتی تیر می‌کشد را با کمی قدم زدن در محل کارم، قابل تحمل کنم. هرچند چشم دوختن به آسمانِ بی‌دریغی که هیچ روزی شبیه روز قبلش نیست و شاخه‎های سبزِ روی میزم که حالا توی آب ریشه داده‌اند، دلخوشی‌های کمی نیستند.

به تابستانِ داغ

تابستان عجیبی بودی! بر خلاف تابستان‌های گذشته‌ی سالیانِ عمرم نه شبیه سال‌های مدرسه، کوتاه و اشتیاق‌آور بودی و نه شبیه تابستان‌های سال‌های بعد از فراغت از مدرسه، کسل‌کننده و دراز و بی‌خاصیت؛ اما تا دلت بخواهد داغ و تازه و از تنور درآمده بودی. روی زخم‌های به بار نشسته روی دلم دست کشیدی و اگرچه جای زخم‌ها بیشتر سوخت اما مرهم شدی. با سفر کوتاهی که برایم تدارک دیدی، خونِ تازه‌نفس به رگ‌هایم دواندی. کرختی و مُردگی‌ای را که سخت در من رسوب کرده بود و جزئی از وجودم شده بود، با آبِ روان دریا شستی. شبیه یک کودک چموش و بازی‌گوش تکه سنگی برداشتی و سکونِ این مردابِ لجن‌گرفته را به هم ریختی. با این همه اما هیچوقت فصل مورد علاقه‌ی من نبودی و نخواهی بود. دلم برای روزهای بلندت که نه اما برای یادگاری‌هایی که روی تن‌ات نوشتم تنگ می‌شود.

بعدها شاید خاطره‌ی این تابستان با نشانه‌های روشنش تنها کمی بیشتر از باقی تابستان‌ها در خاطرم بماند.

یک جرعه شراب شانزده ساله

شانزده سال پیش، از سرِ اتفاق روی نیمکتی نشستیم که پیچ و مهره‌هایش شل شده بود و مدام لیز می‌خوردیم روی زمین. لیز خوردن‌های مدام و خنده‌های از سر شوق، شُد شروعِ یک رفاقت شانزده ساله. دور شدنِ خانه‌هایمان، جدا شدنِ مدرسه‌هایمان، تغییر شماره تلفن‌هایمان، یکی نشدنِ مسیر دانشگاه‌هایمان، دیدارهای کوتاه و دورادورمان هیچ‌کدام مانعِ کهنه‌تر شدن شراب ناب رفاقت‌مان نشد. فراز و نشیبِ منحنی این رفاقتِ شانزده ساله را فقط تو می‌دانی و آن چند دانه بادامی که هر سال دم عید می‌انداختی توی ظرف سمنو و می‌گفتی این برای حانیه و نامه هایی با حاشیه‌ی گل سرخ. مِیل نکردنِ این منحنی به صفر را فقط من می‌دانم و معلمِ کلاس پنجم که چشم های پف کرده از اشکم را برای بغل‌دستی بودن با تو دیده بود و قلبم که دیشب موقع دیدنت در لباسِ تماما سفیدِ عروس و به آغوش کشیدنت، با ضرباهنگ شادتری می‌تپید.

که این برفِ پریشان، بر سرِ هر بام می‌بارد*

کارمندِ بانک کارتِ تمدید شده‌ام را گذاشت کف دستم. نگاهم روی تاریخ انتقضای کارت ماند و کنده نشد. تا مُرداد ماهِ سالِ هزار و سیصد و نود و نُه. فقط چند ماه مانده به تغییر یک قرن. تا مسیرِ کوتاهِ بانک تا خانه را طی کنم پلک‌هایم را چند ثانیه بستم و باز کردم. به گمانم تا سال نود و نُه چیزی نمانده بود. فقط چند پلک زدنِ کوتاه. وقتی رسیدم دمِ خانه، مردِ میانسالی با موهای فلفل نمکی سرش را به دستش تکیه داده بود و با چند تا پلاستیک میوه و نان و ماست روی پله‌ی جلوی در خانه‌مان نشسته بود. از کنارش رد شدم و پیِ کلید می‌گشتم که با تُن صدای آرامی گفت: «ببخشید دخترم خسته شدم اینجا نشستم». لبختد زدم و گفتم خواهش می‌کنم، راحت باشید. شانه‌هایش را که با نفس‌های عمیقش بالا و پایین می‌رفت تکان داد و بدون اینکه سرش را بالا بیاورد دوباره با لحن غمگین‌تری از دفعه قبل گفت:‌ «هوای جوونی‌تونو داشته باشید دخترم». کلماتِ به هم ریخته توی ذهنم قدرت تکلم و همدردی با پیرمرد را ازم گرفته بود. گفتم:‌ « زنده باشید. چشم. میخواین براتون یه لیوان آب بیارم؟»

دستش را گرفت به زانوهاش و کیسه‌ی نان را زد زیر بغلش. پلاستیک میوه‌ها را با آن یکی دستش بلند کرد و گفت: «نه ممنون». بعد راهش را کشید و رفت. گَردِ لحنِ غمگینش وقتی گفت «هوای جوونی‌تونو داشته باشید دخترم»، تا چند ساعت توی هوا پخش بود. به گمانم جوانی همان چند پلکِ کوتاه بود.

*صائب شیرازی

گزارشِ یک جشن

مدت‌ها بود هوسِ قهوه با شیر کرده بودم ولی هوای دم‌کرده‌ی تابستان انگار با نوشیدنی‌های داغ سرِ سازگاری ندارد. دم‌دمه‌های غروب، درِ شیشه‌ی قهوه را باز کردم و عطر تلخ و معرکه‌اش انگار چیزی را درون دلم تکان داد. پاکت شیر را باز کردم و نیمی از آن را ریختم توی شیرجوش و گذاشتم روی گاز. یک قاشق قهوه ریختم توی قهوه‌جوش و بر خلاف همیشه شعله‌ی گاز را زیاد کردم. حوصله‌ام ته کشیده بود و تنها چیزی که در حدِ توانم نبود، انتظار کشیدن برای یک فنجان قهوه بود. یک دست فنجان نعلبکی داریم که در کمد ویترینی آشپزخانه جا خوش کرده است و رنگ نارنجی نعلبکی‌هایش جان می‌دهد برای سر کشیدن چای در غروب‌های گرم و نارنجی و نقش ظریف گل‌های روی فنجان‌هایش آدم را سر ذوق می‌آورد. یکی از همان فنجان نعلبکی‌ها را هم برداشتم و گرد و غبارِ نشسته روی‌ شیارهای فنجان را زیر آب شستم و گذاشتم روی میز. هیچکس در خانه نبود و همه چیز آماده بود برای یک مهمانیِ تک‌نفره در غروب پنج‌شنبه. از آشپزخانه آمدم به سمت اتاقم که یکی از کتاب‌هایم را بردارم. حواسم پرتِ گوشی و انتخاب کتاب شد، نشستم روی تخت و زمان گم شد. وقتی با کتاب و گوشی به آشپزخانه برگشتم تمام شیرِ داخل شیرجوش تبخیر شده بود و باقی به دیواره‌های ظرف چسبیده بود. قهوه روی گاز جوشیده بود و مزه‌ی سوختگی می‌داد. فقط پنج دقیقه دیر کرده بودم. قهوه‌جوش را برداشتم و قهوه‌ی سوخته را خالی کردم تو ظرفشویی. با اسکاچ افتادم به جانِ شیرجوش تا شیرِ خشک شده و چسبیده به دیواره‌اش را پاک کنم. خوشبختانه هنوز نیمی از شیر در یخچال بود. حق نداشتم دلم را بیش از این نادیده بگیرم و جشن یک‌نفره‌اش را به هم بزنم. شیرجوش را دوباره گذاشتم روی گاز و یک قاشق قهوه دیگر. دلم به همین چیزهای کوچک خوش است. به فنجان نعلبکی نارنجی که کمتر اتفاق افتاده چیزی توش بنوشم. به کتابِ روی میز. به آهنگِ بی‌کلامِ پلی شده روی گوشی. به خودم که در آغوش گرفته‌امش؛ نه چندان با لطافت، نه چندان با محبت، اما وفادار... وفادار*.

خانمِ کنجدی

نانوایی محله زیاد دور نیست. گاهی عصر یا صبح کیسه‌ی گل‌گلی پارچه‌ای‌ام را برمی‌دارم و خودم و خانواده را به نان کنجدی از تنور درآمده مهمان می‌کنم. کنجد را هم معمولا خودم از خانه می‌برم. آقای نانوا دیگر من را خوب به خاطر سپرده است. حتی شاطری هم که نان را پهن می‌کند و گمان می‌کنم تا به حال من را از آن دریچه‌ی یک در دوی مستطیلی ندیده است، من را می‌شناسد. آقای نانوا چندباری سفارش کرده است که با خودم کنجد کمتر بیاورم، چون این مقدار کنجد برای یک نان کوچک زیاد است ولی این روزها دیگر تکرار نمی‌کند. حالا فهمیده است که از نظر من نان باید پُر کنجد باشد و دلم به کنجدِ کمتر رضا نمی‌دهد. امروز یک آقای جدید پشت دخل حساب و کتاب نشسته بود که من را نمی‌شناخت و وقتی پاکت کنجد را از دستم گرفت، گفت: "خانم این کنجد برای یه نون زیاده‌هااا". آقای نانوا بی آن که من را ببیند از پشت تنور فریاد زد که:" نه اشکال نداره"، بعد آقای شاطر پرسید همون خانم کنجدیه‌اس؟"، خنده‌ام گرفت. تا به حال کسی خانم کنجدی صدایم نزده بود.

تو پاییزی که چهارفصله، تمومِ سال می‌مونم*

بعد از امتحان کیفم را انداختم روی دوشم و یک دور توی حیاطش دراندردشت‌اش زدم. همه چیز سر جای همیشگی خودش بود. نیمکت‌های سنگیِ سردِ خاکستری، کاج‌های سر به آسمان کشیده‌ی همیشه سبز، برگ‌های پنج پرِ آویزان از داربست‌های دالان بهشت، خانه‌ی چوبی کلاغ‌ها روی بلندترین کاج، میزگردِ چوبیِ مذاکره با 4 صندلی از تنه‌ی درخت، چمن‌های تپه‌ای نزدیکِ سالن شیخ مفید...هرطرف که سرک می‌کشیدم، گُله به گُله عطر پیچ امین‌الدوله دلتنگم می‌کرد و انگار دستی دلم را فشرده‌تر می‌کرد. هنوز از خیسیِ دراز کشیدن روی چمن‌های قبل از کلاس‌های دو بعدازظهر، تنم نَم داشت. کارگاه ریخته‌گری بسته بود و من هنوز دلم می‌خواست یک واحد کارگاه را تجربه کنم، با همان لباس‌های مسخره‌اش، با همان همکلاسی‌های شل و وارفته‌ام. بلوار شهید بهشتی اما قشنگ‌تر و سبزتر از همیشه بود، انقدر که حتی مرور خاطره‌ی هشت صبح‌های سهمگین آزمایشگاه الکترونیک هم نمی‌توانست از زیبایی‌اش بکاهد.

باران دیگر نم‌نم نمی‌بارید، ریز و تند و بی پروا داشت خیسم می‌کرد. همه چیز سر جای خودش بود حتی خاطره‌ی روز بارانی با آن آدم‌ها. تنها چیزی که سر جای خودش نبود، من بودم که بی هدف و بی انگیزه، گزینه‌ی مناسب را با مدادِ مشکیِ نرم پُر می‌کردم و نمی‌دانستم چرا 4 ساعت روی آن صندلی‌های مثل همیشه فکستنی نشسته بودم و به همه چیز فکر کرده بودم، الا بازگشت دوباره به جایی که نه تنها دوستش نداشتم بلکه در طول این سال‌ها تنها دلایلی که من را گه‌گاهی دلتنگش می‌کند، عطرِ پیچِ امین‌الدوله، سرپرستِ بداخلاقِ آموزش و نهارهای چهارنفره با آدم‌هایی بود که در همان گذشته ماندند.